सन्देश सुब्बा
१७ कार्तिक २०८१। काठमाडौं। सिरिजंगा लिपीको युनिकोड सार्वजनिक भएको छ। शुक्रबार साँझ भर्चुअल माध्यमबाट आयोजना गरिएको कार्यक्रममा नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानका पूर्व कुलपति, वरिष्ठ कवि एवं याक्थुङ (लिम्बू)हरुको मुन्धुमका खोजकर्ता बैरागी काइँलाले सिरिजंगा लिपीको युनिकोड सार्वजनिक गरे।
किरात याक्थुङ चुम्लुङ केन्द्रीय कार्य समिति र प्रवाश कार्य समिति दक्षिण कोरियाको संयुक्त आयोजनामा भर्चुअल माध्यमबाट भएको कार्यक्रममा सिरिजंगा लिपीको युनिकोड सार्वजनिक गरिएको हो। युनिकोड सार्वजनिकिकरण कार्यक्रम बोल्दै कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि बैरागी काइँलाले याक्थुङ (लिम्बू) भाषाको विकास र विस्तारमा लाग्न सबैलाई आग्रह गरे।
प्राज्ञ अमर तुम्याहाङ, लेखक तथा अन्वेषक डिबी आङबुङ लगायतको उपस्थिति रहेको भर्चुअल कार्यक्रममा सिरिजंगा लिपीको युनिकोड निर्माणमा खटिएका पवन चित्रकारले यसको प्रयोगको विषय र प्राविधिक पक्षहरुबारे जानकारी गराएका थिए।
किरात याक्थुङ चुम्लुङ दक्षिण कोरियाको आर्थिक सहायतामा सिरिजंगा लिपीको युनिकोड निर्माण गरिएको हो। अहिलेको विज्ञान र प्रविधिको युगमा याक्थुङ (लिम्बू) भाषा र सिरिजंगा लिपीको प्रयोगलाई व्यापक बनाउन युनिकोड निर्माण गरिएको किरात याक्थुङ चुम्लुङ दक्षिण कोरियाका अध्यक्ष दीर्ज काङ्भा लिम्बूले बताए।
युनिकोड निर्माणका लागि कियाचु दक्षिण कोरियाले २७ लाख ६ हजार रुपैंयाँ आर्थिक संकलन गरेको किरात याक्थुङ चुम्लुङकी केन्द्रीय महासचिव निरन्ती तुम्बापोले बताइन्। भाषाको विकास सम्बन्धी काम गर्न भनेर २० लाख रुपैंयाँको अक्षयकोष स्थापना गरेको उनले बताइन्।
कार्यक्रममा बोल्दै किरात याक्थुङ चुम्लुङका केन्द्रीय अध्यक्ष प्रेम येक्तेनले लामो समयको मिहेनतपछि सिरिजंगा लिपीको युनिकोड निर्माण भई सार्वजनिक भएको बताउदै यसलाई व्यवहारिक प्रयोगमा ल्याउन आह्वान गरे।
नवौं शताब्दीमा राजा सिरिजंगाहाङले आविस्कार गरेको सिरिजंगा लिपीलाई १७ औं शताब्दीमा ताप्लेजुङको सिनाममा जन्मिएका सिरिजंगा सिंथेबेले व्यापक प्रचारप्रसार गरी प्रयोगमा ल्याएको इतिहास छ। सिरिजंगा लिपीलाई याक्थुङ (लिम्बू) भाषीहरुले प्रयोग गर्दै आएका छन्। हालः यो लिपीको १६ वटा स्वर वर्ण र २४ वटा व्यञ्जन वर्ण प्रयोगमा छन्। २०७८ को राष्ट्रिय जनगणना अनुसार नेपालमा याक्थुङ (लिम्बू) भाषीको संख्या ३ लाख ५० हजार ४३६ रहेको छ।
