१ साउन २०८२, पाँचथर। १९५८ (वि.सं.) गोरखापत्रको प्रकाशनसँगै सुरु भएको नेपाली पत्रकारिताको इतिहास १२४ वर्ष पुरानो छ । यद्यपि वि.सं. २००७ सालमा प्रजातन्त्र प्राप्तीपछि मात्र नेपाली पत्रकारिताको आधुनिक विकासक्रम सुरु भएको मानिन्छ । सात सालको राजनीतिक परिवर्तपछि सरकारी स्वामित्वभन्दा बाहिर नागरिकस्तरबाट पत्रकारिताको अभ्यास सुरु भए तापनि वि.सं. २०१७ को ‘कू’ पछि तीस वर्षे पञ्चायतकालीन कालरात्रीमा प्रेस तथा अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता कुण्ठित हुन पुग्यो । वि.सं. २०४६ को परिवर्तनपछि व्यवसायिक पत्रकारिताको विकासले ठूलो छलाङ् मार्याे ।
नेपाली पत्रकारिता आज फराकिलो आयाममा अघि बढिरहेको छ । ‘छापा’बाट ‘डिजिटल’सम्म पुगेको छ । नेपाल टेलिभिजनको नियमित प्रशारण वि.सं. २०४२ हुँदै अघि बढेको विद्युतीय पत्रकारिताको विकास आज अनलाइन सञ्चार माध्यमसम्म आइपुग्दा नेपाली पत्रकारिताको शैली र स्वरुपमा ठूलो परिवर्तन आएको छ । हामी एआइ (AI) Artificial Intelligence अर्थात् कृतिम बुद्धिमताको युगमा आइपुगेका छौं । प्रविधिले उपलब्ध गराएको सुबिधाले सहज वातावरण सिर्जना गरेको छ र उति नै अप्ठ्याराहरु पनि थपेको छ । त्यसैले आजको पत्रकारितामा अवसरसँगै चुनौतीको चाङ् पनि छ ।
अनलाइन सञ्चार माध्यमको रुपमा सुम्हात्लुङ टाइम्सले यात्रा प्रारम्भ गरेको दुई वर्ष पूरा भएछ । यो आरोह–अवरोहमा हामीले थुप्रै तीता–मीठा मात्र होइन रोमाञ्चक अनुभूति पनि संगाल्यौं । अनलाइन पत्रकारिताको यो दुई वर्षे अवधीले हामीलाई धेरै कुरा सिकायो । जुन हाम्रो निम्ति उत्साहप्रद छ । हामीले हाम्रो अनलाइन न्यूज पोर्टल धधध।कगmजबतगिलनतष्mभक।अयm संगै अफिसियल युट्युव च्यानल र फेसबुक पेज मार्फत् समाचार, विचार र अन्य सञ्चार सामग्री उत्पादन एवम् प्रकाशन–प्रसारण गर्दै आएका छौं । खासगरी ओझेलमा परेका र पारिएका, अनि ठूला भनिएका सञ्चारमाध्यमको दृष्टि नपुगेका अथवा प्राथमिकतामा नपरेका विषय र शन्दर्भ हामीले प्राथमिकतामा राख्दै आएका छौं ।
कुनै पनि सञ्चार गृह आफैंमा एक प्रतिपक्षी हो । सञ्चार गृहले सधैं प्रतिपक्षको भूमिकामा आफूलाई उभ्याउनुपर्छ भन्ने विश्वव्यापी मान्यता रहिआएको छ । सुम्हात्लुङ टाइम्स यहीँ मान्यतालाई आत्मसात गरेर अघि बढिरहेको छ र बढ्नेछ । सत्ता र शक्तिको आडमा त्यसैको पछि दगुर्ने प्रवृत्तिको पत्रकारिताले सामाजिक न्याय सहितको व्यवसायिक पत्रकारिताको मूल्यबोध गराउन सक्दैन भन्नेमा हामी स्पष्ट छौं । पत्रकारितामा आलोचनात्मक चेत म¥यो भने त्यो मुर्दा पत्रकारिता हुन्छ । त्यस्तो पत्रकारिताले सिमित संस्था वा व्यक्तिलाई खुसी त बनाउछ, तर समाजमा चेतना प्रवाह गर्न सक्दैन, सामाजिक न्यायको निम्ति पैरवी गर्न सक्दैन र अग्रगामी रुपान्तरणको महान यात्रामा आफूलाई समाहित गरेर गर्वानुभूति गर्ने अवसरबाट बञ्चित हुन्छ । यसो र फेरि पत्रकारिता अराजकताको पराकाष्ठा पनि होइन । प्रेस एवम् अभिव्यक्ति स्वतन्त्रताको नाममा आचार संहिता, पत्रकारिताको सिद्धान्त, मूल्य–मान्यतालाई धुलीसात पार्ने हर्कतको सुम्हात्लुङ टाइम्स सधैं भत्र्सना गर्दछ । कुनै पनि बहानामा स्वतन्त्र प्रेसमाथि हुने प्रहार र पत्रकारिताकै खोल ओढेर पत्रकारितालाई नै बद्नाम गर्ने किसिमका क्रियाकलाप निन्दनीय विषय हुन् ।
दुई वर्षे यात्रामा सुम्हात्लुङ टाइम्सले थुप्रै घुम्ति र कुइनेटाहरु पार ग¥यो । पाँचथरको फिदिमबाट सामुदायिक पत्रकारिताको आवाज बोकेर अनलाइ एवम् डिजिटल माध्यमबाट विश्वभरी पुग्ने हाम्रो ध्येय छँदैछ । यो छोंटो अवधीमा हामीले वैकल्पिक सञ्चारको सिद्धान्तलाई आत्मसात गर्ने प्रयास ग¥यौं । जो आगतमा पनि गर्नेछौं । यो प्रयासले केवल सूचना दिने मात्र नभइ चेतना निर्माण, नागरिक शसक्तिकरण र संवादमा कहीं न कहीं, कतै न कतै योगदान पुग्यो भन्ने हामीले विश्वास लिएका छौं ।
दोस्रो वर्षगाँठको शन्दर्भमा हाम्रा प्रिय पाठक तथा श्रोता, विज्ञापनदाता, सुभचिन्तक एवम् श्रद्धेय लेखकवर्गप्रति हार्दिक आभार व्यक्त गर्दछौं । यस अवसरमा प्रकाशित सुम्हात्लुङ टाइम्स (विशेषाङ्क–२) तपाईंलाई स–प्रेम समर्पण गर्दछौं । ०
