पसिनाको सुगन्ध

– राज माङ्लाक

कसले बनाए
हिंड्दाहिंड्दैको पहाडलाई टक्क रोकेर
यति सुन्दर र बस्न लायक आवादी
कस–कसले रोपे होलान्
कोदो र घैयाधानका बालामा अडिबस्ने
मसिनु–मसिनु जिन्दगी

सबैभन्दा पहिले
मनको धागो वारिपारि टाँगेर
कसले सभ्यताको तान बुन्यो होला
र, त्यो पहिलो लुगामा
कुनकुन तरुनी–तन्नेरी सजिए होलान्
आखिर कसले गरेका हुन् ?
रुखका हाँगा–हाँगामा फलेका याङ्बेनका परिकारलाई
जिब्राको टुप्पोमा झुण्ड्याउने काम
र
भस्मे पाखाको चेप–चेपमा
लुकिबसेका किनिमाको स्वादलाई
औंलाले डोर्याउँदै
कस–कसले भित्र्याएका हुन् घरको भान्छासम्म

कसले बनाए
आखिर कसले बनाएका हुन्
छत्तिस तालभन्दा बढी निस्किने च्याब्रुङ
जो सुब्बा र सुब्बेनी
ती तालको लयमा उभिंदा
आँगनको डिलको काँधलाई सधैं हम्मेहम्मे पर्छ

हेर्नुस् त
आफ्ना सन्ततिका लागि यति काम गरेर छोड्न
पुर्खाहरुलाई कति वर्ष लाग्यो होला
कतिको ज्यानको सिँढी लाएर मात्र
कठिन र अनकन्टार बाटो हिँडेर
बल्ल यो सभ्यता यहाँसम्म आइपुगेको होला

हिजोअस्ति घुम्दै आएर
तपाईं कत्ति सजिलै भन्नुहुन्छ कि !
यो कलकलाउँदो हावा मेरो पनि हो
यहाँको विश्वासले बनेका ढुङ्गा र माटो
मेरा पनि अंशका टुक्रा हुन्
र
अझ कत्ति सजिलै भनिसिन्छ
यो जमिन मेरो धनीपुर्जामा छ

तर यति नै बेला
एउटा आदिवासी (आदिम) रुख
तल याक्साको खरको छानो छेउबाट
आँखाको स्यानो त्यान्द्रोमा झुण्डिएर
पर … परसम्म हेरिबस्छ

र
लामो–लामो सास तान्दै
आफ्ना पुर्खाहरुको युगौंदेखिको
त्यो पसिनाको सुगन्ध
झलझलि देखिरहेको छ ।